ابتدا

میان «سرعت تحقق اهداف انقلاب» و «تردید انقلابیون»، رابطه ی مستقیم برقرار است. اگر دهه ی نخست انقلاب اسلامی، قرابت و همخوانی بیشتری با آرمان های انقلاب دارد، بدین دلیل است که تردیدها نسبت به مبانی، اصول و اهداف انقلاب، در پایین ترین سطح ممکن قرار دارد. توافق حداکثری در غالب جبهه ها، میان انقلابیون وجود دارد. سرعتِ پیشروی داخلی و خارجی انقلاب در این دهه، آشکارا بالاست؛ در حالی که مانعی اساسی به نام «جنگ فراگیر» نیز در مسیر حرکت، موجود است. در دهه ی نخست، مبادی تصمیم ساز انقلاب و حلقه ی راهبرانش، نسبت به راستیِ مسیرِ پیش رو، تردید ندارند. اگر هم عناصری از این انقلابیون، دچار تردید باشند، فضای عمومی به گونه ای نیست که جسارت علنی کردن تردید، وجود داشته باشد.

تردید، در فضای آرام فرصت بروز می یاید. نخستین تردیدها، در نخستین روزهای دهه ی دوم انقلاب متولد می شوند. بدنبال اعلام آتش بس، آرامش نسبی بر فضای کشور حاکم می شود. آرامشِ بعد از جنگ، فراغت بیشتری به انقلابیون می دهد تا نسبت به بازخوانی رفتار گذشته ی اقدام نمایند. در جریانِ این بازخوانی است که «تردیدهای موجه» شکل می گیرند. انقلابیون وارد بحث های چالش برانگیز در حوزه های مختلفی چون اقتصاد، فرهنگ و سیاست می شوند و نگاه های متفاوت خود را علنی می کنند. در روزهای نخست، تلاش دارند تا کماکان از بروز شکاف جلوگیری کنند. ولی به زودی، «انشعاب»ها رسمیت می یابند و «تضاد»ها سربرمی آورند. حالا دیگر، نقطه ی مقابل انقلابیون، اپوزیسیون و ضدانقلاب نیستند. بلکه بیشترین مواجهه، میان انشعاب های انقلابیون جریان دارد.

در این جریانِ رویارویی های انقلابیون، مفاهیمی همچون «صدور انقلاب»، «مستضعفین»، «عدالت»، «توسعه»، «سرمایه»، «آزادی» و... به محل چالش های جدی تبدیل می شوند. قرائت های مختلف انقلابیون از این مفاهیم، تردیدها را دامنه دار می کند. با گسترش دامنه ی تردیدها، تضادها نیز جدی تر می شوند. مواجهه ی انقلابیون، از سطح مناقشات نظری فراتر رفته و وارد بدنه ی مدیریت انقلاب می شود.

از این زمان است که مدیران انقلاب، اصالت را به انشعابِ خود داده و تمام همّ خود را بر اثبات خویش قرار می دهند. بدین ترتیب، انقلاب و آرمان هایش، اصالت خود را از دست داده و به حاشیه رانده می شوند.

بدنبال شیوع تردید و تضاد، و اصالت یافتن انشعاب های انقلابیون، مدیریت انقلابی، جای خود را به مدیریت «توجیه گرانه» می دهد. ناکامی های ناشی از تردید و تضاد، با «توجیه» لاپوشانی می شوند. اشتباهات، کاملاً عادی تلقی شده و قبح ناکارآمدی از میان می رود.

تردید، تضاد و توجیه، دست به دست هم می دهند تا انقلاب را بر وزن «انفعال» صرف کنند. که در این صورت، رکود و سکون، گریبان انقلاب را می گیرد؛ انقلابیون، جامه ی عافیت بر تن می کنند و تحقق آرمان ها، با دستاویز قرار دادن عقلانیت و واقع گرایی، به محاق می رود.

اگر در دهه ی چهارم انقلاب، رنگ انقلاب از رخساره ی انقلاب بپرد، تبدیل به موجودی معمولی خواهد شد که اگر بتواند شکم خود را سیر کند هنر کرده است. طبیعی است که تداوم این وضعیت، به اعلام رسمیِ توقف انقلاب منجر می شود...